Efekt Czerwonej Królowej to teoria ewolucyjna, która wyjaśnia, dlaczego organizmy muszą ciągle się adaptować, aby utrzymać swój status quo w środowisku, które również ewoluuje. Nazwa pochodzi od postaci z 'Alicji po drugiej stronie lustra’ Lewisa Carrolla, gdzie Czerwona Królowa mówi Alicji, że ’trzeba biegać, ile sił, by pozostać w tym samym miejscu’.

W biologii oznacza to, że gatunki muszą nieustannie rozwijać nowe mechanizmy obronne lub reprodukcyjne, aby nie zostać wyprzedzone przez konkurencyjne gatunki lub przystosować się do nowych wyzwań środowiskowych.

Analogię tego mechanizmu wykorzystali w swojej książce „Wąski korytarz: państwa, społeczeństwa i droga do wolności’ Daron Acemoglu i James A. Robinson, opisując drogę społeczeństw do wolności. Autorzy badają dynamiczne relacje między społeczeństwem a jego liderami, które mogą prowadzić do stworzenia 'wąskiego korytarza’ umożliwiającego wolność, korzystając właśnie z teorii 'czerwonej królowej’, zgodnie z którą społeczeństwo i państwo muszą nieustannie starać się o zachowanie równowagi.

Poniżej przedstawiamy 5 głównych wniosków z tej obszernej i ambitnej lektury, którą szczerze Wam polecamy.

1. Dualność Lewiatana: Lewiatan, termin zapożyczony od Thomasa Hobbesa, reprezentuje potężne państwo. Autorzy argumentują, że państwo jest niezbędne do zapewnienia wolności, ale jego moc musi być równoważona przez społeczeństwo, aby zapobiec autorytaryzmowi.

2. 'Wąski korytarz’ do wolności: wolność jest możliwa tylko wtedy, gdy państwo i społeczeństwo są silne jednocześnie, a ich siły są w równowadze. 'Wąski korytarz’ jest metaforą tej delikatnej równowagi, gdzie zarówno nadmierna kontrola państwa, jak i zbyt słabe państwo mogą prowadzić do złych wyników.

3. Znaczenie społeczeństwa obywatelskiego: społeczeństwo obywatelskie musi być czujne i zaangażowane, aby utrzymać państwo w ryzach i zapewnić, że nie przekroczy ono swoich uprawnień, stając się despotyczne.

4. Różnorodność trajektorii historycznych: książka bada różne ścieżki, które narody mogły obrać w przeszłości, pokazując, że nie ma jednej uniwersalnej drogi do wolności i dobrobytu. Historyczne, kulturowe i ekonomiczne czynniki kształtują różne kierunki rozwoju państw.

5. Ewolucja i adaptacja: wolność i despotyzm nie są stanami stałymi; są raczej wynikiem ciągłej walki i adaptacji między państwem a społeczeństwem. Obydwa muszą się rozwijać, aby sprostać zmieniającym się okolicznościom i wyzwaniom.

'Wąski korytarz’ oferuje głęboki wgląd w to, jak trudno jest osiągnąć i utrzymać wolność polityczną, podkreślając, że jest to nieustający proces wymagający zaangażowania zarówno państwa, jak i społeczeństwa.