W dobie rosnącej świadomości zdrowotnej, pytanie o podejście młodego pokolenia do profilaktyki medycznej staje się coraz bardziej istotne. Choć ogólne statystyki dotyczące badań profilaktycznych w Polsce nie są optymistyczne, istnieją sygnały wskazujące na większe zaangażowanie młodszych osób w dbanie o zdrowie.​

Z danych wynika, że wśród 20-latków jedynie 4% nie planuje wykonywać badań profilaktycznych, podczas gdy w grupie 40-latków odsetek ten wynosi 12%. To może sugerować, że młodsze pokolenie wykazuje większą świadomość znaczenia profilaktyki zdrowotnej.​

Jak pokolenie Z podchodzi do badań?

Charakteryzuje ich większa świadomość zdrowotna, ale już niekoniecznie częstsze badania. Młodzi ludzie wiedzą, jak ważna jest profilaktyka, ale nie zawsze idzie to w parze z regularnymi wizytami u lekarza do tego często szukają informacji w internecie (TikTok, YouTube, Reddit) zamiast iść na konsultację. Część młodych unika badań, bo boi się 'złych wiadomości’, inni zasłaniają się pracą, szkołą, studiami i odkładają badania 'na potem’.

Z-etki chętniej korzystają z e-konsultacji, aplikacji zdrowotnych, testów do samodzielnego wykonania w domu. Dla nich to wygodniejsze, szybsze i mniej stresujące niż klasyczne wizyty.

Dużo większy nacisk kładą na zdrowie psychiczne niż poprzednie pokolenia, chociaż nie wszyscy regularnie chodzą do psychologa, to temat zdrowia psychicznego jest dla nich absolutnie kluczowy. Trendy jak #healthtok czy #wellness na TikToku sprawiają, że tematy badań, diet, terapii i self-care są bardziej 'cool’. Influencerzy zdrowotni często mają większy wpływ niż lekarze.

F5: Póki jesteśmy młodzi i nie chorujemy, unikamy wizyt u lekarza. Jak przekonać młodych, że lekarz rodzinny może realnie pomóc, także w kwestiach zdrowia także psychicznego? Dlaczego warto, by również młodzi korzystali z opieki lekarza?

Konrad Michalski, dyrektor medyczny Jutro Medical: Lekarz rodzinny jest specjalistą przygotowanym do opieki nad pacjentem od urodzenia aż do bardzo późnej starości. Zajmuje się nie tylko przeziębieniami czy biegunkami, lecz także prowadzi leczenie chorób przewlekłych oraz profilaktykę ich występowania, co warto podkreślić. Lekarze rodzinni stale się szkolą i podnoszą swoje kwalifikacje, dostosowując je do zapotrzebowania wynikającego ze stanu zdrowia populacji. 

Młody człowiek nie widzi specjalnie potrzeby, by przychodzić do lekarza rodzinnego. Czasem pojawi się po zaświadczenie o stanie zdrowia czy jakieś zwolnienie na studia. W większości młodzi dorośli nie myślą o swoim zdrowiu, ponieważ nic im nie dokucza albo też sami starają się sobie pomóc metodami dostępnymi bez recepty. Lekarz rodzinny kojarzy im się raczej z chorobami wieku dziecięcego albo ze specjalistą zajmującym się osobami starszymi. 

Moim zdaniem główną zaletą lekarza rodzinnego jest jego dostępność, możliwość umówienia się na wizytę w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia. Lekarz rodzinny jest swego rodzaju doradcą i pierwszym specjalistą, do którego udaje się dostać pacjentowi. Odwiedzenie lekarza rodzinnego i skonsultowanie wątpliwości czy też objawów jest moim zdaniem najlepszym wyborem, jakiego może dokonać młody człowiek. Lekarze są coraz lepiej przygotowani do pracy z pacjentami, u których występują także objawy dotyczące problemów zdrowia psychicznego.

Młodzi często ignorują regularne badania. Jakie podstawowe badania powinien wykonać każdy, kto chce zadbać o swoje zdrowie?

Do tej pory naukowcy nie ustalili, jakie badania należy wykonywać profilaktycznie w całej populacji. Na wybór badań ma wpływ stan zdrowia – niektórzy z nas wymagają prowadzenia regularnych badań kontrolnych tych parametrów, które w poprzednich badaniach były podwyższone.

Obciążenie chorobami w rodzinie, czy to nowotworami, czy chorobami układu krążenia, zaburzeniami poziomu cholesterolu, chorobami tarczycy powinno skłonić do badań profilaktycznych.

Najczęściej wykonujemy u pacjentów badanie morfologii krwi, stężenie glukozy, stężenia cholesterolu całkowitego, aktywności enzymów wątrobowych (ALT) oraz szybkości w badaniach krwinek czerwonych, czyli OB. U kobiet dodatkowym badaniem przesiewowym jest stężenie TSH oraz ferrytyny jako markera niedoborów żelaza. Taki podstawowy pakiet, czasem rozszerzony o analizę moczu, pozwala wstępnie ocenić stan zdrowia. 

Wiele osób, zwłaszcza młodych, obawia się wizyt u lekarza i odsuwa je. Jakie są powody? Wstydzą się wyglądu, stylu życia, objawów zdrowotnych czy problemów psychicznych? Jakie macie podejście do takich pacjentów? Jak przełamujecie te bariery?

Wizyta u lekarza, szczególnie kiedy ostatni raz byliśmy u niego dłuższy czas temu, może być stresująca. Z moich obserwacji wynika, że najczęściej pacjenci obawiają się traktowania z góry, bagatelizowania ich objawów i wątpliwości i braku zainteresowania ze strony lekarza.

Moi pacjenci odczuwają spory opór przed rozmową o swoim trybie życia, a zwłaszcza o używaniu substancji psychoaktywnych czy też ryzykownych zachowaniach seksualnych.

Część osób obawia się także oceny ze strony pracownika medycznego – swojego wyglądu, wagi, diety, aktywności fizycznej lub jej braku czy każdej innej sfery, która jest dla nas ważna. 

Wykonuję zawód lekarza od ponad 20 lat i obserwuję, jak bardzo w tym czasie zmieniło się podejście nas, profesjonalistów medycznych, do pacjentów. Jeszcze na początku XXI wieku tak zwany paternalistyczny model opieki był dość często spotykany w polskich placówkach. Obecnie spotykam się z takim podejściem bardzo rzadko, chociaż niestety jeszcze nie wszyscy odrobili lekcję. W Jutro Medical w trakcie rekrutacji zwracamy uwagę na dopasowanie kulturowe i sposób, w jaki dana osoba komunikuje się z pacjentami i członkami zespołu. Każdy z nas idąc do lekarza chciałby zostać wysłuchany, zrozumiany, otrzymać możliwą pomoc i informacje, a wszystko to w atmosferze szacunku. Zazwyczaj radzę młodszym kolegom, żeby traktowali pacjentów tak, jak sami chcieliby zostać potraktowani. Widzę, że umiejętności miękkie, komunikacyjne, empatia i zrozumienie są coraz powszechniejsze wśród personelu medycznego. Jako dyrektor medyczny staram się w swoim zakresie robić jak najwięcej, by właśnie w tym obszarze pracować z moimi kolegami lekarzami.

 W Jutro Medical mówicie, że lekarz rodzinny to 'menedżer zdrowia’. Co to dokładnie oznacza i dlaczego ta rola jest tak ważna?

Niewielu moich znajomych czy przyjaciół współpracuje z menedżerem w życiu zawodowym lub prywatnym. Najczęściej zarządzamy swoimi sprawami sami, tak jak umiemy lub możemy przeczytać w Internecie.

Zdrowie jest swego rodzaju wartością, którą warto zarządzać w sposób profesjonalny. Można porównać je do kapitału, z którym startujemy w życie – ostateczny wynik tej inwestycji będzie w dużej mierze zależał od tego, jak ją poprowadzimy.

Lekarz rodzinny ma wyjątkową rolę w systemie opieki zdrowotnej, ma być łatwo dostępny dla każdego pacjenta i być dla niego zarówno pomocą  w chorobie, jak też doradcą w mądrym zarządzaniu swoim zdrowiem i przyszłością.

Co oznacza politykę szacunku i 'braku oceny pacjenta’? Jak to wygląda w praktyce? Dlaczego to jest ważne i czy pacjenci oraz służba zdrowia pamięta, że każdy ma do tego prawo? 

Określenie 'służba zdrowia’ jest mocno nietrafione. Nigdy nie pojawiło się ono w żadnym rozporządzeniu czy akcie prawnym, jest określeniem wprowadzonym do dyskusji chyba przez dziennikarzy. Obecnie pracownicy medyczni i niemedyczni, zajmujący się wspólnie zdrowiem pacjentów, mówią o sobie raczej 'opieka zdrowotna’ i to chyba najlepsze określenie. 

Od przynajmniej kilkunastu lat w systemie opieki zdrowotnej w Polsce zachodzą duże zmiany, skupiające się przede wszystkim na roli kontaktu między pacjentem a lekarzem. Obecnie i w przyszłości pacjent jest i będzie dla lekarza partnerem do podejmowania decyzji o swoim stanie zdrowia. Aby ta relacja była bezpieczna, a jednocześnie skuteczna, musi istnieć duże zaufanie pomiędzy partnerami.

Podstawą tej relacji jest szanowanie prawa pacjenta – do informacji, podejmowania świadomej decyzji o leczeniu, dostępu do sprawdzonych i zgodnych z aktualną wiedzą medyczną metod leczenia, do zachowania tajemnicy i poszanowania własnej godności. Dla mnie prawa pacjenta wyznaczają nieprzekraczalne granice, w których pracownik medyczny może się poruszać. 

Jakie zmiany w podejściu do opieki zdrowotnej obserwujecie wśród młodszych pokoleń? Czy młodzi pacjenci dbają o profilaktykę zdrowotną? Kiedy i jak nastąpiła ta zmiana?

Widzę, że przynajmniej od kilkunastu lat wzrasta wśród osób młodych świadomość  dotycząca roli różnych czynników w utrzymaniu zdrowia. Coraz łatwiej jest uzyskać różne informacje o tym, co nam szkodzi lub też co pomaga zachować dobre zdrowie, choć nie zawsze w odróżnienie informacji sprawdzonych od tych wprowadzających w błąd jest łatwe.

W grupie osób młodych wyraźnie widać wzrost problemów ze zdrowiem psychicznym, chorób przewlekłych przewodu pokarmowego jak SIBO  i zespół jelita drażliwego, nasilenie zmian alergicznych czy problemy ze zdrowiem seksualnym, w tym wzrastająca częstość niepłodności.

W prawidłowym dbaniu o profilaktykę nie pomagają różne, często ze sobą sprzeczne informacje z mediów i z Internetu. Jednak z dużym zadowoleniem obserwuję, że coraz częściej młodzi dorośli przychodzą do lekarza bez konkretnego problemu zdrowotnego, by uzyskać informacje o profilaktyce, szczepieniach, prawidłowym dbaniu o swoje zdrowie.

Zdrowie psychiczne staje się coraz większym wyzwaniem wśród młodych. Czy lekarz rodzinny może pomóc w takich przypadkach jak depresja, ataki paniki czy ADHD?

Jak już wspominałem, wielką zaletą lekarza rodzinnego jest jego dostępność. Ogromny wzrost liczby pacjentów zgłaszających objawy ze strony psychiki powoduje, że dostęp do psychiatry czy psychologa jest mocno utrudniony. Nie wszystkie objawy, które mogą kojarzyć się z chorobami psychicznymi czy też problemami zdrowia psychicznego wymagają od razu konsultacji z psychiatrą.

Część problemów psychicznych wynika z chorób somatycznych – na przykład zaburzeń czynności tarczycy, niedokrwistości, problemów z trawieniem czy doświadczania przewlekłego bólu.

Moim zdaniem osoba odczuwająca niepokój o swoje zdrowie psychiczne w pierwszej kolejności powinna zgłosić się do lekarza rodzinnego, skorzystać z pomocy we wstępnej diagnozie i pokierowaniu do odpowiedniego specjalisty.

Przy depresji czy mieszanych zaburzeniach depresyjno-lękowych, lekarz rodzinny może włączyć skuteczne leczenie farmakologiczne, które ułatwi codzienne funkcjonowanie i pozwoli w lepszej kondycji przeprowadzać psychoterapię w poradni psychologicznej.

Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej może także zweryfikować bardzo niepokojące sygnały, jak natrętne myśli, zwłaszcza dotyczące zrobienia sobie krzywdy lub popełnienia samobójstwa. Każdy lekarz jest przygotowany do udzielenia wsparcia w takiej sytuacji i pokierowania pacjenta w odpowiednie miejsce. Niektóre zaburzenia, takie jak ADHD czy całościowe zaburzenia rozwoju, występują w szerokim spektrum objawów. Występowanie jednego czy dwóch z nich nie zawsze musi świadczyć o tym, że pacjent wymaga intensywnego leczenia, ale zawsze warto zweryfikować z pracownikiem medycznym swoje wątpliwości i wspólnie ustalić dalsze postępowanie.

Czy można się do was zgłosić, jeśli ktoś potrzebuje szybkiej porady np. w sprawie antykoncepcji, problemów skórnych czy infekcji intymnych? 

Możemy pomóc zwłaszcza w sytuacji konieczności antykoncepcji awaryjnej, gdyż skuteczność tabletki dzień po jest największa, gdy od niezabezpieczonego stosunku do jej przyjęcia wpływa jak najmniej czasu. Lekarz rodzinny, współpracując z ginekologiem, może kontynuować zleconą doustną antykoncepcję, wprowadzić ochronne szczepienia przeciwko wirusowi HPV czy też edukować pacjentki. Często podczas wizyt z innych powodów przypominamy o konieczności wykonywania USG piersi, mammografii, a przede wszystkim regularnej comiesięcznej samokontroli piersi. Mężczyznom przypominamy o konieczności regularnego badania jąder, by wcześniej wykrywać ich nowotwory. W zeszłym roku włączyliśmy się w akcję Movember, wykonując USG jąder u ponad 150 pacjentów, dzięki czemu udało nam się wykryć dwa przypadki wczesnego raka jądra. 

Zajmujemy się także tymi najczęściej występującymi chorobami skóry, takimi jak trądzik, zmiany alergiczne czy zmiany barwnikowe, które wymagają obserwacji specjalistycznej. Infekcje intymne są jednym z części leczonych przez nas problemów uroginekologicznych. Po zebraniu dokładnego wywiadu możliwe jest włączenie leków pierwszego rzutu już na wizycie u lekarza rodzinnego, tym samym nie ma potrzeby czekania na wizytę u specjalisty ginekologa lub urologa. 

Jaki styl życia pomaga uniknąć problemów zdrowotnych w przyszłości? Czy jest coś, na co młode osoby powinny szczególnie zwrócić uwagę? Od czego zacząć?

Większość ekspertów jest zgodna, że największym zagrożeniem w nadchodzących latach będą problemy związane ze zdrowiem psychicznym – zaburzenia nastroju, zaburzenia lękowe, problemy z koncentracją i uwagą, snem. W drugiej kolejności zagrażać nam wszystkim będą choroby związane ze stylem życia – otyłość i nadwaga, stany przedcukrzycowe oraz cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia gospodarki lipidowej. 

Moim zdaniem profilaktykę najlepiej zacząć od dobrego planu. Biorąc pod uwagę obciążenia rodzinne, prowadzony tryb życia oraz występujące niesprzyjające czynniki takie jak siedząca praca czy duża ilość stresu ustalamy, jak często wykonywać profilaktyczne badania laboratoryjne, konsultacje specjalistyczne czy badania obrazowe (np. USG piersi). Taki zindywidualizowany plan pozwala na najlepsze wykorzystanie możliwości, jakie oferuje obecnie medycyna.

Nie wszystkie badania czy konsultacje, które mogą być wymagane w ramach profilaktyki, są finansowane w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia. Lekarz rodzinny jest doskonale zorientowany w tym, z czego można skorzystać bezpłatnie, na NFZ. Niedługo Ministerstwo Zdrowia wprowadzać będzie nowy program profilaktyczny, przeznaczony dla szerokiej grupy pacjentów, a realizowany właśnie przez lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej. Zachęcam do poszukiwania informacji o nowym programie, która na pewno znajdzie się między innymi na naszej stronie czy w aplikacji.