Agnieszka Bar wygrała właśnie prestiżową nagrodę Mazda Design Award 2019 za najlepszy polski projekt z ostatnich trzech lat. Jurorzy docenili jej kolekcję delikatnych szklanych naczyń umieszczonych w wiklinowych koszach, zwracając uwagę na niezwykłe połączenie nowoczesnego, innowacyjnego designu z wykorzystaniem tradycyjnych technik rzemieślniczych. Kolekcja nosi nazwę SPLECIONE.

Alicja Olko, F5: Skąd zafascynowanie szkłem? Dlaczego jest to dla Ciebie materiał tak wyjątkowy?

Szkło jest niezwykle pojemnym medium, które mieści w sobie energię czterech żywiołów. Wizualnie jest i go nie ma. Strukturalnie przypomina ciecz, mimo iż jest ciałem stałym. Przybiera wiele postaci i opiera się na kontrastach.

Z punktu widzenia projektantki i badaczki, szkło jest wymagające, ale w zamian ma do zaoferowania całe spektrum możliwości. Jest niezastąpione w życiu codziennym, ale oprócz użyteczności interesuje mnie jego wymiar metaforyczny.

Szkło jest dla mnie narzędziem do opowiadania i komunikowania się z ludźmi.

Zarówno w przedmiotach funkcjonalnych, jak i w obiektach na pograniczu rzeźby i naczynia przemycam skojarzenia, a sposób kształtowania i technikę wybieram z namaszczeniem, traktując jako element składowy koncepcji.

Dorastałaś w Sudetach. Jakie tradycje rzemieślnicze są kultywowane w Twoim regionie? 

Moje dzieciństwo to czasy, kiedy rzemiosło było czymś powszednim. Wychowałam się w Chełmsku Śląskim, którego historia związana jest z tkactwem. Moja babcia przybyła na te tereny z Nowego Sącza, zajmowała się krawiectwem. Przez lata byłam blisko tkanin i maszyny do szycia, ale i blisko pracy rąk.

Moje zainteresowanie szkłem miało swój początek w Liceum Plastycznym w Jeleniej Górze. Rozwijałam je na studiach w ASP we Wrocławiu, podczas praktyk w polskich hutach szkła, na stypendiach w Czechach i Słowacji, wyjazdach studyjnych do Azji. W Sudetach funkcjonowały huty szkła, niemniej nikt z mojej rodziny nie był związany z przemysłem szklarskim.

Właśnie otrzymałaś nagrodę Mazda Design Award 2019 za projekt SPLECIONE. Co zainspirowało Cię do połączenia szkła i wikliny?

Kolekcja SPLECIONE powstała z potrzeby odzyskania i wsparcia rzemiosł, jakimi są plecionkarstwo i szklarstwo. Wszystko rozpoczęło się na Kaszubach, gdzie byłam na pobycie studyjnym i poznałam techniki wyplatania z wikliny. Wychodząc od kaszubskiej tradycji gacenia wikliną brzegów jezior oraz domostw, postanowiłam użyć jej jako osłony, która tym razem będzie utrzymywać w ryzach gorące szkło.

Do tego rozwiązania doprowadził mnie szereg eksperymentów, w wyniku których wypracowałam metodę formowania naczyń o niepowtarzalnej, naturalnie splecionej fakturze. W kolekcji znajdują się patery, misy, wazony i świeczniki.

Ten projekt jest  manifestacją pracy ręcznej, oddaniem pokłonu rzemieślnikom i kontynuacją ich pracy, której potrzebujemy w świecie pełnym technologii. Potrzebujemy dotyku.

Czy możesz pokrótce opisać proces powstawania produktów z kolekcji SPLECIONE?

Zależało mi na uzyskaniu swoistej poetyki i emocjonalności form, aby skojarzenia ze znaną strukturą zabierały nas na moment w sentymentalną podróż. Wyobraź sobie taką scenę: osoba o spracowanych dłoniach precyzyjnie wyplata kosze z wierzbowych witek. Każda witka została uprzednio namoczona w balii z wodą, aby nabrać odpowiedniej giętkości. Materiał jest wilgotny i z niedużym oporem poddaje się dłoniom. Struktura koszy jest tak ciasna, że niemal nie przepuszcza wody.

Tak powstają wiklinowe osłony. Ja te gotowe zabieram do huty szkła, tam poddaje procesowi wzmacniania, by temperatura gorącego szkła nie spaliła struktury za pierwszym dotknięciem.

Moment wprowadzania gorącej bańki szklanej do wyplecionej struktury to spotkanie wody, ziemi i ognia, a powietrze wdmuchiwane jest przez piszczel szklarską do jej wnętrza.

Przez kilkadziesiąt sekund plastyczne szkło jest w uścisku wiklinowego kosza. W transparentnej materii pozostaje subtelny ślad tego dotyku, natomiast wiklinowa powłoka pod wpływem wysokiej temperatury ulega wypaleniu, znika. Czyż to nie piękna metafora pamięci i przemijania?

Co uznałabyś za największe wyzwanie podczas realizowania tego projektu?

Największym wyzwaniem są eksperymenty, bo nigdy nie wiesz, gdzie cię zaprowadzą. Tak było i w tym projekcie. Z uwagi na fakt, że wyplatane osłony są elastyczne, a szkło w wysokiej temperaturze jest jak lawa i wypala wszystko, co napotka na swojej drodze, to jest to praca z naturą i ogniem.

Łączenie tradycyjnych technik rzemieślniczych z nowoczesnymi metodami produkcji staje się coraz popularniejszą praktyką w świecie designu. Czy uważasz, że ten trend się utrzyma?

Połączenia zawsze przynoszą coś nowego, nie zawsze trwałego. W kolekcji SPLECIONE, poza wątkiem natury, pojawia się też historia o ginących zawodach i ich przemianie. Emocje, jakie są przekazywane w każdym unikatowym obiekcie to mieszanka wspomnień z nadzieją, że wartościowa mądrość przekazywana z pokolenia na pokolenie nie zostanie przerwana.

To, co teraz obserwuję, to wręcz fala powrotu do korzeni, do mądrości naszych dziadków, w nowym współczesnym wydaniu.

Wierzę, że to przyczynia się do transformacji w przestrzeni wytwarzania dóbr.

Nad czym aktualnie pracujesz?

Sen z powiek spędza mi teraz doktorat, nad którym pracuję w Katedrze Szkła na Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu. Pracuję nad koncepcją grupy przedmiotów towarzyszących kobietom w procesach rozwojowych, w rytuałach i w codziennych czynnościach, które w rezultacie wspierają je w doświadczaniu siebie samych. To bardzo interesujący obszar.

Zdjęcia: Grzegorz Stadnik