Są takie filmy, przy których ma się to nieuchwytne poczucie obcowania z czymś wielkim. W tę kategorię niewątpliwie wpisuje się trwający aż 234 minuty 'Siedzący słoń’. Metafora tytułowego zwierzęcia jest bardzo obrazowa, gdyż nawiązuje do lokalnej legendy o ssaku z miasta Manzhouli, który wykazuje dystans, niewzruszenie i obojętność wobec świata, zachowując pełen spokój niezależnie od okoliczności. Chęć zobaczenia go stanowi fabularne spoiwo losów bohaterów. Zmagają się oni bowiem ze swoimi pogruchotanymi życiorysami i liczą, że kontakt z tym niezwykłym, stoickim stworzeniem da im jakiś impuls, bodziec, lekcję, nadzieję na zmianę. Na pozór proste, a jakie piękne.

Koncept to jednak dopiero przedsmak, gdyż czynnikiem, który imponuje najbardziej, jest sama realizacja. Prześliczne, choć uderzające smutkiem i szarzyzną, malarskie kadry, niespieszne prowadzenie narracji, które pozwala wczuć się w sprawy oraz motywacje bohaterów, doskonałe aktorstwo, modelowo dopasowana ścieżka dźwiękowa. Wszystko jest tu na swoim miejscu, w czym ogromna zasługa reżysera – Hu Bo – który wykonał tytaniczną pracę.

No właśnie, reżysera. Dodatkowej głębi nadają tej produkcji właśnie liczne unoszące się nad nią konteksty. Chociażby ten, że Hu Bo, po stworzeniu tak ociekającego smutkiem i ciężarem egzystencji – nie bójmy się tego słowa – arcydzieła, w wieku 29 lat popełnił samobójstwo. Zupełnie tak, jakby przed tą tragedią potrzebował ubrać cały swój wewnętrzny ciężar i ogromną wrażliwość w artystyczny język, by odejść, zostawiając coś po sobie. Jest to oczywiście straszne i w żaden sposób nie chcemy tego uwznioślać, niemniej zwłaszcza w korespondencji z przedstawioną na ekranie historią ta śmierć ma przepotężny popkulturowy wymiar, symbolikę i znaczenie (może i na poziomie Davida Bowiego czy Jamesa Deana), a mamy wrażenie że cała ta sprawa większości widzów jakoś specjalnie nie obeszła (zresztą nic dziwnego, skoro na Filmwebie 'Siedzący słoń’ ma raptem 1275 ocen). Jeśli więc macie ochotę na melancholijny, filozoficzny, głęboki film o trudach życia, który być może na zasadzie przeciwwagi do losów bohaterów pozwoli wam bardziej docenić to, co posiadacie – polecamy. To jeden z tych seansów, których wspomnienie zostaje w człowieku na zawsze i co jakiś czas się do niego wraca. I, być może, po prostu najważniejszy film poprzedniej dekady.

Fot.: imdb

Tamara Kotevska i Ljubomir Stefanov stworzyli film, który wspaniale pokazuje, co jest nie tak z dzisiejszym światem. Przenosimy się w nim do Macedonii i obserwujemy losy mieszkającej ze schorowaną matką Hatidze, dla której hodowla pszczół jest niemal całym życiem. Relacja kobiety z tymi owadami ma wręcz metafizyczny wymiar a okazywany im szacunek i troskę (staranna opieka czy dzielenie się z nimi miodem) odwzajemniają jej one tym, że może dzięki ich pracy wiązać koniec z końcem. Ogląda się to wręcz jak jakąś utopijną, proekologiczną baśń o powrocie człowieka do natury i szacunku do najmniejszych istot. Ale niestety – w pewnym momencie, wraz z pojawieniem się problematycznych sąsiadów, w świat Hatidze wkracza 'nieszczęsna cywilizacja’. Jakie ma to konsekwencje? Koniecznie obejrzyjcie.

Oprócz samej historii za serce chwyta naturalność i ciepłe usposobienie bohaterki. Wielokrotnie można złapać się na tym, że aż nie dowierza się, że to dokument, tylko podejrzewa, że to jakiś aktorski film z idealnie rozpisanymi rolami. Tymczasem to naprawdę niemal cinema verite, kamera towarzyszy, ale nie przeszkadza, a Hatidze krok po kroku odsłania nam swój fascynujący świat. Seans 'Krainy miodu’ z pewnością, nomen omen, osłodzi każdemu tęsknotę za wybitnymi dokumentami (takimi jak 'Scena zbrodni’, 'Cold Case Hammarskjold’ czy 'HyperNormalisation’, o którym niżej). Dodatkowym walorem jest też niezwykła malowniczość okolic, w których mieszka kobieta z matką.

Fot.: Filmweb

Kojarzycie te wszystkie filmy z żółtymi napisami, których autorzy oświeconym tonem próbują sączyć widzowi do głowy jedyną słuszną prawdę podsycaną dodatkowo irytującym spiskowym klimatem? Nie, to nie ten. W 'HyperNormalisation’ Adam Curtis z ostrożnością i dociekliwością wziął pod lupę współczesny świat bazujący na post-prawdzie. Wątki takie jak przepływy kapitału, rynki, bezlitosne realizowanie interesu bogatych kosztem biednych czy amerykańska polityka na Bliskim Wschodzie przeplatają się tu z błyskotliwą refleksją na tematy typu: 'Dlaczego kichająca panda emocjonalnie angażuje dziś ludzi w podobny sposób, co odbywająca się gdzieś w oddali wojna?’. Ten dysonans (i jego przyczyny) między sprawami rangi życia i śmierci, na które, z racji nadmiaru bodźców, społeczeństwo staje się obojętne, a kwestiami błahymi, które jednak i w jednym, i drugim przypadku scrollujemy w dokładnie ten sam sposób (’patrz na to! / słuchaj tego!’) to jedna z idee fixe autora. A jego diagnoza (tytuł zaczerpnął od profesora antropologii Aleksieja Jurczaka) jest bardzo ciekawa i dająca do myślenia. Ale nie będziemy wam psuć zabawy.

Czy można na pewnych polach dyskutować z Curtisem? Oczywiście, wręcz trzeba. Czy pod względem spójności i dźwiękowo-wizualnej wirtuozerii film to dokumentalne arcydzieło? Zdecydowanie tak. To jeden z tych obrazów, które potrafią trochę zmienić myślenie i nauczyć zauważać rzeczy i manipulacje, na które do tej pory nie zwracało się uwagi. A trudno chyba o lepszy komplement dla dokumentu z ambicjami naprawiania świata.

Tekst: WM
Fot.: filmaffinity
Zdjęcie główne: cinematicarts