32k
Nawet za 90 proc. infekcji górnych dróg oddechowych z bólem gardła odpowiadają wirusy, na które antybiotyki nie działają
Polska jest jednym z krajów o najwyższym poziomie konsumpcji antybiotyków w Europie – czytamy w raporcie OECD – a nadmierne ich stosowanie powoduje, że bakterie stają się na nie odporne, co WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) wskazuje jako jedno z największych zagrożeń dla zdrowia publicznego. Skąd wzięło się to nadmierne spożycie antybiotyków? Przede wszystkim z mylnego założenia, że antybiotyk to cudowny, uniwersalny lek, który szybko postawi nas na nogi z dowolnej infekcji. A tak nie jest.
Antybiotyki działają wyłącznie na infekcje bakteryjne i są zupełnie nieskuteczne w walce z wirusami.
Według najróżniejszych badań, za ponad 90% przypadków bólu gardła i infekcji górnych dróg oddechowych u dorosłych odpowiedzialne są wirusy1, wobec których antybiotyki są bezradne. Niestety w wielu przypadkach to lekarze sami, albo na wyraźne prośby pacjentów przepisują antybiotyki 'tak na wszelki wypadek’ lub z obawy przed niepowodzeniem leczenia w przypadku niepotwierdzonej diagnozy. W tym miejscu warto zrozumieć, czym różnią się bakterie od wirusów, dlaczego konstrukcja antybiotyków pozwala na skuteczną walkę tylko z tymi pierwszymi i dlaczego w przypadku infekcji wirusowych właściwą metodą postępowania jest stosowanie leków objawowych.
Wirusy nie mają własnych systemów metabolicznych ani struktur, które mogłyby zostać zaatakowane przez antybiotyki.
Jak działają antybiotyki i czym są Strep-testy?
Podstawowa różnica między bakteriami i wirusami jest taka, że bakterie są żywymi, jednokomórkowymi organizmami, które posiadają ściany komórkowe, błony komórkowe, rybosomy i metabolizm, co pozwala im na samodzielne funkcjonowanie. Z kolei wirusy nie są organizmami żywymi, ale cząstkami składającymi się wyłącznie z materiału genetycznego (DNA lub RNA) otoczonego białkową ścianką, a czasem dodatkową otoczką lipidową. Nie mają własnych systemów metabolicznych ani struktur, które mogłyby zostać zaatakowane przez antybiotyki. Wirusy infekują gospodarza, wprowadzając swój materiał genetyczny do jego komórek i zmuszając je do produkcji nowych wirusowych cząstek. Antybiotyki, które działają na bakterie, nie są w stanie przerwać tego cyklu replikacji, ponieważ nie celują w procesy komórkowe gospodarza używane przez wirusy. Antybiotyki działają, zakłócając specyficzne procesy biochemiczne zachodzące w bakteriach, nie występujące w wirusach, co czyni antybiotyki nieskutecznymi wobec infekcji wirusowych.
Strep-testy pozwalają na szybkie i skuteczne odróżnienie infekcji bakteryjnych wywołanych przez paciorkowce z grupy A od infekcji wirusowych. Jeśli wynik testu jest negatywny, pacjent unika niepotrzebnego stosowania antybiotyków, co przyczynia się do ograniczenia nadmiernej antybiotykoterapii. Test jest zazwyczaj wykonywany za pomocą wymazu z tylnej części gardła i migdałków, gdzie może znajdować się bakteria. Wymaz jest umieszczany w specjalnym roztworze, który reaguje na obecność antygenów paciorkowców grupy A. Jeśli bakteria jest obecna, test daje szybki wynik, zwykle w ciągu kilku minut, w postaci zmiany koloru, linii kontrolnej lub innego oznaczenia na specjalnym pasku (podobnie jak testy ciążowe).
Leczenie objawowe pozwala organizmowi naturalnie zwalczać wirusa, wspierając działanie układu odpornościowego bez zakłócania równowagi bakteryjnej w organizmie.
Jak sobie radzić, gdy złapie nas wirus?
Po właściwej diagnozie i wykluczeniu infekcji bakteryjnej, zaleca się leczenie objawowe takie jak stosowanie leków przeciwzapalnych, przeciwbólowych i przeciwgorączkowych. Ułatwia to codzienne funkcjonowanie pacjenta, poprawia komfort życia i przede wszystkim wspomaga naturalne mechanizmy obronne organizmu w walce z wirusem. Leczenie objawowe pozwala pacjentowi złagodzić uciążliwe objawy choroby, bez niepotrzebnego zakłócania równowagi bakteryjnej w organizmie.
W leczeniu bólu gardła, do miejscowego stosowania wskazane są tabletki do ssania, aerozole lub płyny do płukania zawierające NLPZ (np. flurbiprofen), leki znieczulające miejscowo, jak również antyseptyki. Flurbiprofen jest lekiem o silnym działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym, pomoże zatem zwalczyć zarówno objawy jak również przyczynę infekcji wywołanej zarówno przez wirusy jak i bakterie. Jako popularny środek leczniczy, dostępny jest bez recepty do stosowania krótkoterminowego w przypadku nawet ostrego bólu gardła.
Powszechne infekcje wirusowe możemy z powodzeniem leczyć samodzielnie, a dzięki ogólnej dostępności leków na ból gardła, możemy szybko zareagować zanim infekcja się rozwinie.
Pacjent może skutecznie wspomóc proces zdrowienia i szybciej wrócić do pełni sił wybierając metody, które poza lekami dodatkowo łagodzą objawy, takie jak inhalacje, nawilżanie powietrza czy odpoczynek.
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), do 2050 roku oporność na antybiotyki może być przyczyną śmierci nawet 10 milionów osób rocznie.
Skutki niewłaściwego i nadmiernego stosowania antybiotyków
Badania naukowe, takie jak te opublikowane w Journal of Clinical Infectious Diseases, wykazały, że stosowanie antybiotyków na infekcje wirusowe, takie jak przeziębienie, grypa, ból gardła czy infekcje wirusowe górnych dróg oddechowych, jest nieskuteczne i może prowadzić do rozwijania mechanizmów obronnych przez bakterie, co prowadzi do sytuacji, że dotychczas skuteczne leki przestają działać przeciwko określonym szczepom bakterii. Wywołane nimi choroby są trudniejsze, droższe i bardziej toksyczne do wyleczenia. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), do 2050 roku oporność na antybiotyki może być przyczyną śmierci nawet 10 milionów osób rocznie, jeśli nadmierna konsumpcja antybiotyków utrzyma się na obecnym poziomie.
Antybiotyki działają nie tylko na bakterie wywołujące infekcję, ale również na pożyteczne bakterie obecne w jelitach. Ich nadmierne stosowanie może prowadzić do zaburzeń równowagi mikrobiologicznej w układzie pokarmowym. Skutkiem tego mogą być biegunki, zapalenie jelit, nietolerancje pokarmowe, zaburzenia metaboliczne, osłabienie układu odpornościowego, a także zwiększone ryzyko chorób autoimmunologicznych. Warto też pamiętać, że nadużywanie antybiotyków prowadzi do osłabienia układu odpornościowego, co sprawia, że pacjenci stają się bardziej podatni na infekcje wtórne i superinfekcje (np. zakażenia bakteriami opornymi).
Fal A.M.: Diagnostyka i leczenie wybranych infekcji oraz stanów zapalnych górnych dróg oddechowych. Wytyczne dla lekazy POZ; Lekarz POZ 05/2021
