Sztuka w przestrzeni publicznej często oddziałuje na zmysły znacznie silniej niż w muzeum. Artystyczne i designerskie instalacje zaczynają w niej żyć własnym życiem, harmonijne dopełniając krajobraz lub wręcz przeciwnie, będąc elementem, który wyraźnie się wybija. Niektórzy artyści chcą w ten sposób zwrócić uwagę na problemy społeczne, podczas gdy inni są bardziej zainteresowani kwestią zmian klimatu.

1. Scar of Bethlehem, Banksy

To najnowsze dzieło brytyjskiego artysty, który nie dał o sobie zapomnieć nawet podczas Świąt. Powstało w otwartym przez Banksy’ego niemal 3 lata temu hotelu, z którego okien rozciąga się widok na tzw. Mur Bezpieczeństwa, przecinający miasto Betlejem od 2003 roku.

Instalacja do złudzenia przypomina szopkę betlejemską, ale w zmodyfikowanej formie.

Jej konstrukcję tworzy mur z betonowych płyt, a w miejscu gwiazdy betlejemskiej znajduje się dziura po kuli.

– To świetny sposób na przywrócenie świątecznej opowieści z Betlejem, aby wywołać u ludzi refleksję – komentował dyrektor The Walled off Hotel, Wissam Salsaa, dodając – Banksy próbuje być głosem tych, którzy go nie mają.

Spośród wielu ubiegłorocznych projektów Banksy’ego wybraliśmy właśnie ten, bo idealnie pokazuje, że instalacja nie musi porażać rozmachem, by wywołać pożądany efekt.

2. VIGIL, Jenny Holzer

Polem działań tej artystki amerykańskiego pochodzenia było od zawsze miasto: jej dzieła pokrywały już przestrzeń publiczną w formie plakatów, napisów LED czy obrazów. Tym razem Holzer postawiła na pokaz świetlnych iluminacji, sprzeciwiając się przemocy z użyciem broni.

Częścią instalacji świetlnej stały się ściany budynków Rockefeller Center w Nowym Jorku.

Holzer wyświetliła na nich zeznania, wypowiedzi, a nawet wiersze ofiar strzelanin. Sprowokowała tym samym do wznowienia dyskusji na temat dostępu do broni palnej – to niezwykle paląca kwestia w kraju, w którym od broni ginie więcej ludzi niż w wypadkach samochodowych.

3. Building Bridges, Lorenzo Quinn

Sześć par gigantycznych dłoni unoszących się nad wodą, razem tworzących niezwykły most: Building Bridges została uznana za jedną z najlepszych instalacji na temat zmian klimatycznych na 58. Międzynarodowej Wystawie Sztuki – La Biennale di Venezia.

Rzeźba miała być metaforą klimatycznego zagrożenia, w obliczu którego wszyscy stoimy oraz konieczności połączenia sił, by zapobiec dalszej tragedii. To jednocześnie apel do polityków, a także i zwykłych ludzi o to, by „zbudować most” – zintegrować się w walce o obronę naszej planety. Quinn przypomniał, że wobec klęski klimatycznej wszyscy jesteśmy równi, o czym często lubimy zapominać.

– Ta instalacja odwołuje się do przyszłości naszych dzieci i kolejnych pokoleń. Do przyszłości całej ludzkości – komentował artysta.

4. Lines, Pekka Niittyvirta i Timo Aho

Projekt fińskich artystów miał pomóc wyobrazić sobie nieuchronny proces globalnego ocieplenia, którego jednym z efektów będzie znaczne podniesienie się poziomu mórz i oceanów. Dlatego w jednej z wiosek na Hebrydach Zewnętrznych, archipelagu wysp leżącym w północnej części Szkocji, artyści zamontowali na domach światła LED-owe mające wskazywać poziom wód. Zostanie on osiągnięty za kilkanaście lat, jeśli nie podejmiemy działań na rzecz ochrony klimatu.

To wizualizacja tego, co może przynieść przyszłość, jeśli nie zaczniemy działać.

5. Louvre Pyramid Illusion, JR

Niezapomniana – choć efemeryczna – instalacja powstała z okazji 30-tej rocznicy budowy szklanej piramidy przed Luwrem. Autorem jest artysta o pseudonimie JR, często nazywamy „francuskim Banksy’m”. Nad jej stworzeniem przez ponad tydzień pracowało 400 wolontariuszy, wykorzystując aż dwa tysiące papierowych pasków. W efekcie, patrząc na piramidę z lotu ptaka, miało się wrażenie, że fundamenty pod nią zostały odsłonięte.

Choć radość była krótkotrwała – instalacja została zniszczona przez turystów kilkadziesiąt godzin po powstaniu – nietrwałość dzieła dla artysty była częścią artystycznego happeningu.

– W tym procesie chodzi o wspólne uczestnictwo wolontariuszy, zwiedzających i „poszukiwaczy pamiątek”. Chodzi też o obecność i nieobecność, o rzeczywistość i wspomnienia, o niestałość – powiedział JR.

6. Untitled, Vahit Tuna

440 par szpilek umieszczonych na fasadach dwóch budynków w Stambule: każda symbolizuje jedną mieszkankę Turcji, która została zamordowana w wyniku przemocy domowej. Ta zbiera w Turcji krwawe żniwo, pogłębiając się z roku na rok. Zgodnie ze statystykami, 440 kobiet zginęło z rąk swoich mężów w 2018.

Sztuka musi odgrywać różne role: wywoływać uśmiech czy radość, ale i smucić czy przerażać, gdy jest taka konieczność.

Artystę zainspirował turecki zwyczaj, zgodnie z którym po śmierci członka rodziny przed jego domem wieszane są buty. Swoim projektem chciał zmusić mizoginistyczne społeczeństwo do rozmowy na temat przemocy wobec kobiet. Niełatwe zadanie zwłaszcza w przypadku państwa, które nie karze odpowiednio surowo tego typu przestępstw.

7. Theory of Time, DAKU

Zaprezentowana w ramach festiwalu Serendipity Arts Festival instalacja indyjskiego artysty DAKU to swoista zabawa z odbiorcą w światło i cień.

Odnosi się wrażenie, że zawieszona tuż nad ulicą sieć liter układających się w teksty wręcz nie może się doczekać, by przemówić.

Wraz z nadejściem światła słonecznego jedna z popularnych ulic w mieście Panaji w Indiach wypełnia się sugestywnymi sloganami. Czas działa cuda. Czas jest ponad nami, ale pozostawia cień za sobą. Czas jest iluzją. To tylko niektóre zdania, które sprawiają, że praca DAKU jest niesamowitym połączeniem strony wizualnej i metaforycznej. W subtelny sposób artysta chciał przypomnieć o upływie czasu. Warto mieć tego świadomość każdego dnia.

Tekst: Ola Oleszek