Termin 'rat people’ pojawił się w chińskim internecie na początku tego roku, wyrastając z jednego, pozornie niewinnego vloga, który młoda twórczyni z prowincji Zhejiang opublikowała na RedNote i Douyin. W filmie dokumentowała swój 'dzień w pozycji horyzontalnej’: pobudkę o południu, wielogodzinne przewijanie telefonu, krótką wędrówkę z łóżka na kanapę i powrót pod kołdrę jeszcze przed zmrokiem.

’Rat people’ to metafora życia, które przypomina zachowanie szczura: istoty, która unika słońca, unika tempa, unika oczekiwań. To autoportret generacji, która nie widzi już sensu w uczestniczeniu w wyścigu, do którego została wychowana.

To właśnie pod tym nagraniem widzowie zaczęli komentować, że żyje 'jak szczur’, unikając światła, rytmu, energii i społecznych oczekiwań. Określenie miało być żartem, autoironicznym komentarzem do pokoleniowego wyczerpania, ale błyskawicznie przerodziło się w etykietę, którą wielu młodych zaczęło przyjmować z zaskakującą szczerością.

Tak narodziła się nazwa 'rat people’ będąca metaforą generacji, która czuje się tak przytłoczona presją, że zamiast walczyć, wybiera wycofanie i położenie się w ciemnym pokoju, w milczącej odmowie dalszego udziału w wyścigu.

W ciągu ostatnich kilku lat internet przyzwyczaił nas do trendów, które z pozoru mają być żartem, a ostatecznie okazują się zapisem zbiorowego kryzysu. Najpierw TikTok wyniósł na piedestał My Year of Rest and Relaxation Ottessy Moshfegh – książkę, która stała się duchową biblią tych, którzy w czasach lockdownu marzyli o absolutnym wylogowaniu się z życia. Później pojawiło się 'bed rotting’: memiczny opis dni spędzonych w pozycji horyzontalnej, z telefonem w dłoni i bez ambicji, by chociaż udawać energię.

Dziś, kilka lat później, Chiny przeżywają własną, znacznie bardziej mroczną wersję tego zjawiska. Młodzi ludzie masowo zaczęli określać się jako ’rat people'(’ludzie-szczury’)  i dokumentują w sieci swoje dni spędzane na leżeniu, unikaniu światła i rytmu dnia. Ich treści są jednocześnie autoironią i bezradnym wołaniem o pomoc.

Skąd wzięła się ta pokoleniowa hibernacja?

Ludzie szczury nie rodzą się z lenistwa, lecz z ekonomicznej i społecznej rzeczywistości. Przez lata obiecywano młodym Chińczykom, że ciężka praca i edukacja pozwolą im żyć lepiej niż ich rodzice. Jednak narracja 'chińskiego snu’ załamała się pod naporem realiów: rynek pracy jest przepełniony, wynagrodzenia stoją w miejscu, duże miasta stały się finansowo nieosiągalne, mobilność społeczna praktycznie zamarła.

Dla wielu młodych 'stanie się szczurem’ to forma biernego buntu: odmowa uczestniczenia w hiperproduktywnym modelu, który przez dwie dekady napędzał chiński rozwój. Jeśli świat oczekuje, że będą pracować aż do wypalenia, oni odpowiadają dosłownie położeniem się do łóżka.

@theoutsideplug In response to slow economic growth in the last few years, some young people in China have taken to social media to become a so-called “rat person.” Over 1 billion people have watched videos on China’s TikTok equivalent social media app, Douyin, about the rodent-like lifestyle, which includes burrowing in bed, scrolling social media, and ordering delivery meals to avoid outside pressures. #ratpeople #China #Socialpressure #Rat #youngpeople #lifestyle ♬ original sound – The Outside Plug

Gdy cała generacja kładzie się spać, czyli echo globalnego kryzysu

Choć 'rat people’ to chińskie pojęcie, jego emocjonalny rdzeń jest globalny. Na Zachodzie Gen Z mówi o 'quiet quitting’, czy 'micro-retirement’, o rezygnacji z kultu wydajności. Wielu młodych ludzi w różnych częściach świata wskazuje na ten sam problem: system pracy, który nie odpowiada realnym potrzebom i nie daje poczucia bezpieczeństwa.

Czy to młodzi są 'niezmotywowani’? A może to struktury, w których funkcjonują, stały się tak niestabilne, że motywacja nie ma gdzie się zakotwiczyć? Historia 'rat people’ jest mniej o lenistwie, a bardziej o pokoleniowej rezygnacji, o tym, jak to jest dorastać w świecie, który obiecywał wszystko, a dał niewiele. Gdy tysiące młodych w najbardziej produktywnym kraju świata wybiera leżenie w łóżku jako jedyną możliwą strategię przetrwania, trudno nie postawić pytania: czy problem naprawdę leży po ich stronie?\