Barcelona stoi dziś przed jednym z najważniejszych momentów w swojej nowoczesnej historii. Mając silne podstawy tj. bogatą kulturę miejską, zwarte miasto, tradycję urbanistyki opartej na pięknych projektach, dostępności przestrzeni publicznej, miasto planuje rozwój do 2050 roku w sposób, który nie powiela błędów XX wieku. W centrum tej wizji leżą wartości: równość społeczna, jakość życia, respekt dla środowiska, odporność na zmiany klimatyczne (adaptacja) oraz redukcja emisji gazów cieplarnianych.

Kluczową osią tej strategii jest idea superbloków (w katalońskim: superilles) — projekt, który zaczęto testować około 2015-2016 i który wpisuje się dziś jako fundament w plany miejskiego rozwoju.

Czym są superbloki? To wyodrębnione przestrzenie miejskie o wymiarach mniej więcej dziewięciu klasycznych bloków (np. 400×400 metrów), w których ruch przez jezdnie i ulice dla ruchu tranzytowego zostaje mocno ograniczony. Samochody, skutery i inne pojazdy mechaniczne mogą wjeżdżać, ale tylko z peryferii superbloku (ulice ograniczające), jadąc bardzo wolno, zwykle do 10 km/h, i zwykle są to dojazdy do mieszkań, dostaw lub sytuacje wyjątkowe (pogotowie, służby). Wnętrze superbloku: ulice lokalne, chodniki, place, przestrzenie zielone i rekreacyjne, miejsca do zabawy dzieci, ławki, drzewa, fontanny, ścieżki rowerowe – stają się przestrzenią mieszkańców, a nie samochodów.

Superbloki mają źródła w XIX-wiecznym planie Eixample autorstwa Ildefonsa Cerdà.

Cerdà zaproponował regularną, siatkową strukturę miasta z kwadratowymi blokami i ściętymi narożnikami. Jego idea była bardzo postępowa: zakładała przewiewność, dostęp do światła i zieleni oraz równą dostępność usług publicznych. W praktyce jednak z czasem ulice Eixample stały się coraz bardziej zdominowane przez ruch samochodowy i zabudowę, a pierwotna wizja bardziej „zdrowego” miasta została zatracona.

Budowa superbloków zależy od kilku kluczowych wartości: priorytetu ludzi nad pojazdami, zdrowia publicznego (czystsze powietrze, mniej hałasu, mniej wypadków), przestrzeni zielonej i chłodzenia miasta w obliczu fal upałów, społecznej bliskości i interakcji, poprawy mobilności pieszej i rowerowej, a także sprawiedliwości przestrzennej — by zieleni i komfortu nie doświadczali tylko mieszkańcy bogatszych dzielnic. Superbloki są wpisane w plany klimatyczne Barcelony: Climate Plan 2018-2030 (Plan de Acción Climática), Nature Plan 2030, Plan de Movilidad Urbana oraz inne strategie adaptacji i odporności miasta.

Jednym z celów jest redukcja emisji gazów cieplarnianych o około 45 % do 2030 (w porównaniu z poziomami wcześniejszymi) i osiągnięcie neutralności węglowej do 2050.

Superbloki przyczyniają się do ograniczenia ruchu prywatnych samochodów i skuterów, co oznacza mniejszą emisję NO₂ i pyłów, mniej hałasu, mniej wypadków drogowych. Uczynienie ulic bardziej przyjaznymi dla pieszych i rowerzystów oraz zwiększanie zieleni sprzyja schładzaniu przestrzeni miejskiej, co w Barcelonie staje się coraz ważniejsze, bo miasto boryka się z falami upałów, problemem niedostatku zieleni w niektórych dzielnicach i rosnącym zapotrzebowaniem na przestrzeń publiczną, którą ludzie mogą używać do rekreacji i odpoczynku. Dla przykładu: w dzielnicy Sant Antoni przed wdrożeniem superbloku zieleni było bardzo mało, a hałas i zanieczyszczenie powietrza przekraczały dopuszczalne wartości (np. wysoki poziom NO₂, pyłów PM10), temperatura na powierzchniach ulic była znacznie wyższa. Implementacja superbloku przyniosła tam spadki zanieczyszczeń, większy komfort termiczny, poprawę jakości życia mieszkańców. Jak będzie wyglądał rozwój Barcelony do 2050 w świetle superbloków? Oto najważniejsze kierunki. Po pierwsze, rozszerzenie programu superbloków na całe miasto. Obecnie Barcelona ma kilka wypracowanych superbloków – Poblenou, Sant Antoni, Eixample – ale plan zakłada, że superbloki staną się powszechną strukturą miejską.

Mówi się o setkach nowych superbloków, które stopniowo „przeniosą” do centrum ideę, że ulice to nie są trasy tranzytowe, lecz przestrzenie życia.

Po drugie, integracja z zieloną infrastrukturą: superbloki to nie tylko mniej auta, ale więcej zieleni — drzewa, aleje, parki kieszonkowe, ściany zielone, dachy zielone. Plan Nature 2030 zawiera cel znacznego zwiększenia terenu zieleni, polepszenia pokrycia koronami drzew (tree canopy) i poprawy infrastruktury zielonej i niebieskiej dla lepszego odprowadzania wody deszczowej, redukcji ryzyka powodzi miejskich i przeciwdziałania skutkom opadów intensywnych. Superbloki mogą być projektowane tak, by dawały cień, oferowały miejscowe zdroje chłodu (fontanny, zieleniec, miejsca zacienione), by nawierzchnie miały lepszą albedo (współczynnik odbicia promieniowania słonecznego), by zieleń i powierzchnie przepuszczalne poprawiały mikroklimat.

Barcelona stawia nacisk, by plany superbloków były konsultowane z lokalnymi społecznościami, by uwzględniały potrzeby osób starszych, kobiet, osób niepełnosprawnych, by były projektowane tak, by gentryfikacja nie zniszczyła tkanki społecznej.

W dzielnicach z mniejszym poziomem dochodów często brakuje zieleni albo przestrzeni publicznej — superbloki są instrumentem, by przywrócić te braki. Zasady mieszkaniowe, regulacje sprawdzające, kontrola przekształceń nieruchomości, ochrona mieszkań socjalnych – wszystkie te elementy wpisane są w strategie rozwojowe miasta. Celem jest również zmniejszenie udziału ruchu prywatnego, rozbudowanie transportu publicznego i sieci rowerowej. Ulice peryferyjne i główne arterie miejskie zostaną przedefiniowane, by ruch tranzytowy ominął superbloki, a mieszkańcy dojeżdżali lokalnie pieszo lub na rowerze. Superbloki mają być katalizatorem tych zmian: nie są tylko urbanistycznym eksperymentem, lecz strukturą, przez którą Barcelona przedefiniuje to, co oznacza komfort, bezpieczeństwo i wspólnota w mieście.